Fantastik edebiyat, her ne kadar bir edebiyat dalı olarak bilinse de alt dalları ile aslında çok geniş kapsamlı bir alandır. Bu yazımızda fantastik edebiyatın alt türlerinden bahsetmek istedik.
Ejderhalar, savaşlar, vampirler… Fantastik okurları çok iyi bilir ki bu bambaşka bir dünya ve sevenleri o dünyadan çıkmak istemiyor. Birçok insan fantastik edebiyat türünde kitaplar okumayı, bu kitapların sinemaya uyarlanan filmlerini izlemeye bayılıyor ancak bir çoğu fantastik türün hangi alt dalı olduğunu bilmiyor. Kolayda değil aslında o’kadar dallı budaklı ve detaylı bir yapı ki bu alanda fazlaca yol kateden okurlar bundan haberdar.
Bizde birer fantastik edebiyat sevdalısı olarak kitabıyla, filmiyle, dizisiyle bu dünyada yaşamayı çok seviyoruz. Bu sebeple Fantastik edebiyat ve alt türleri hakkında biraz detay verelim istedik. Öncelikle şunu belirtelim ki terimlerin çoğu İngilizce. Bazıları Türkçe’ye uyarlanmış olsa da artık dilimize İngilizce hali ile yerleşmiş terimler olduğu için başlıkları olduğu gibi kullandık..
İçerik
Fantastik Edebiyat Alt Türleri
High Fantasy (Epic Fantasy – Epik Fantastik)
High Fantasy, biz genelde ona Epik Fantastik diyoruz. Fantastik dünyanın anası diyebiliriz. En sağlam, kült eserlerin olduğu fantastik edebiyat dalıdır. Ülkemizde de okurların en bildiği, severek okuduğu türdür. Epik fantastik türde bambaşka bir dünya kurgulanır. Orta Dünya gibi gerçek dünyada olmayan bir yerde olabilir, dünya dışı alternatif bir dünya da olabilir, evrenler arası geçiş olabilir, zamanlar arası yolculuk yada Harry Potter’da olduğu gibi sihir ve büyünün olduğu bir dünya da olabilir. Kısacası hikaye hayali yani kurgusal bir dünyada geçer. Kendilerine ait canlıları, coğrafi özellikleri hatta dilleri bile olabilir. (Elf dili gibi…)
Epik fantastik türde konu çoğunlukla iyi ve kötünün savaşından beslenir. Hikayedeki mevcut dünyayı kurtarmak için çeşitli görevleri ve maceraları konu alır. iyi ve kötü belirgin şekilde birbirinden ayrılır, belirgindir ve genelde kahraman bir ana karakter vardır.
Bu türe örnek olarak Yüzüklerin Efendisi (Lord Of The Rings), Buz ve Ateşin Şarkısı (Game Of Thrones), Harry Potter Serisi, Zaman Çarkı, Yerdeniz, Narnia Günlükleri serilerini gösterebiliriz. Bunlar en bilinenleridir. Bu alanda daha yüzlerce kült eser bulabilirsiniz.
Low Fantasy
Low Fantasy, high fantasy yani epik fantastik dediğimiz türe göre biraz daha yaşadığımız dünyaya yakındır. High ve Low terimleri kurgunun kalitesini değil, kurgu oranını temsil eder. Konu kurgusal dünya yerine gerçek dünyada yada gerçek dünyaya yakın, alışık olduğumuz bir yapıda geçer.
Fantastik edebiyatın bu türünde de büyü, sihir gibi fantastik öğeler bulunur ancak konum olarak olaylar gerçek dünyada geçer. İyi ve kötü tam olarak belirgin değildir, kahramandan çok anti kahramanlar da vardır. Acımasız iyiler, Merhametli kötüler genellikle bu alanda yer alır.
Bu türe örnek olarak Amerikan Tanrıları, Perg Efsaneleri gösterilebilir.
Sword and Sorcery Fantasy (Kılıç ve Büyü)
Bu türün konusu savaş, kahramanları savaşçılardır. Genelde güçlü ve kaslı yapıdaki savaşçılar, savaştan kaçmayan, kendi doğruları ve adaleti olan kişilerdir. Bir topluluğu değil kendilerini kurtarmak için savaşırlar. Heroic Fantasy yani kahraman yada destansı fantastik türünden ayrılan en önemli özelliği de budur. Büyü ve fantastik/doğaüstü canlılar, aşk ve romantizm kurguda yer alır.
Bu türe örnek olarak Xena (Zeyna), Barbar Conan verilebilir.
Heroic Fantasy (Kahramanca – Destansı Fantastik)
Heroic Fantasy, Sword and Sorcery ve High Fantasy ile benzerlikler gösterir ve genellikle karıştırılırlar. Bu alt türde genelde dünyayı yada bir toplumu kurtarmak adına verilen savaşlar konu alınır. Bireysel hedefler yer almaz. Savaşlar için savaş kabiliyeti gerekmez. Üstün varlıklar, Tanrılar bu alanda yer alır. Tanrının oğlu, yarı tanrı yarı insan karakterler; Herkül gibi… Bununla birlikte epik fantastikte verdiğimiz örnekler bu alan için de uyumludurlar.
Urban Fantasy (Kentsel)
Bu alanda geçen hikayeler genelde günümüz gerçek dünyasında, bildiğimiz şehirlerde geçerler. Urban kelimesinin Türkçe karşılığı olan “kentsel” yada “şehir” kelimelerinden de bunu anlayabiliriz. Low fantastik’ten ayrıldığı nokta Urban fantastik günümüzde, low fantastik eski tarihli gerçek dünyada geçer. Bu sebeple bazı kaynaklarda Urban Fantasy, Modern Fantasy olarakta anılır.
Ana mekan olarak kullanılan günümüz dünyasında bir şehrin tehlikede olması, büyük bir felaketten kurtarılması gibi konular ele alınır. Kurgu bu şehirlerde geçer, mistik olaylar, büyülü yaratıklar gibi fantastik unsurlar olabilir.
Neil Gaiman tarafından yazılan Yokyer bu alana güzel bir örnek olabilir.
Dark Fantasy (Karanlık Fantastik)
Dark yani karanlık adından da anlayabileceğimiz gibi korku ve gotik unsurları içeren bir alt türdür. Bu alanda genellikle vampirler, kurt adamlar, zombiler gibi fantastik öğeleri görebiliriz. Öte yandan gotik, grotesk ve korku unsurları bulunduran bazı türlerde ise anti-kahramanlara, kötü ana karakterlere rastlayabilirsiniz.
Anita Blake, Drakula, Kara Kule bu alt türe örnek verilebilir.
Historical Fantasy (Tarihsel Fantastik)
Adından da anlaşılacağı gibi tarihsel olayları konu alır ancak bu olayları fantastik öğeler ile harmanlayarak yeniden yorumlar.
Temeraire Serisi, Puslu Kıtalar Atlası bu alana örnek olarak gösterilebilir.
Science Fantasy
Bilim temelli bir türdür. Bu sebeple Bilim kurgu ile çakışır ve aslında ikisinin yer aldığı bir alt türdür. Bu tür hem bilim kurgu da hem de fantastik edebiyat alt türlerinde gösterilebilir.
Çoğunlukla bilim kurguda görmeye alışık olduğumuz uzay hikayeleri, uzaya yolculuk, ileri teknoloji gibi konular büyü, sihir, süper kahramanlar gibi fantastik öğeler ile harmanlanır.
Bu türe verilebilecek en iyi örnek Star Wars Serisidir.
Comic Fantasy
Esprili anlatımı ve komik karakterleri ile genelde güldüren bir alt türdür. Genellikle epik fantastikte olduğu gibi kendilerine ait kurgu bir dünyaları vardır. Bu alanda bilinen ve sevilen kült eser Terry Pratchett’ın Diskdünya’sıdır. 40’ın üzerinde kitabı olan bir seridir.
Yukarıda bahsettiklerimizin dışında az bilinen alt türlerde var. Kısaca listelemek gerekirse; Magic realism (Büyülü Gerçeklik), Mythic(Mitolojik/ Efsanevi),Paranormal Fantasy (Paranormal Fantezi), Superhero Fantasy (Süper kahraman Fantezisi), Prehistorical Fantasy (Tarih öncesi Fantezisi), Court Intrigue (Saray Entrikaları), Erotic Fantasy (Erotik Fantezi), Juvenile (Gençlere Özgü Fantezi), Romantic Fantasy (Romantik Fantezi), Wuxia (İmparatorluk zamanı Çin’de geçen Fantezi) olarak sıralayabiliriz.
